Rosjanie sami zrozumieją

Sankcje i co dalej? Na razie niewiele

Nałożone przez Zachód na Rosję sankcje nie przynoszą szybkich rezultatów z trzech względów.

Nowe sankcje przeciw Rosji, nałożone przez USA i Unię Europejską, są niewątpliwie najsurowszym przedsięwzięciem Zachodu wobec Moskwy od czasu zakończenia Zimnej Wojny. Wśród ukaranych firm znalazły się trzy banki, które będą miały poważne problemy z dostępem do zachodniego kapitału, a także – potencjalnie – firmy sektora naftowego i zbrojeniowego, które z kolei muszą ograniczyć plany inwestycyjne.

Eksperci śledzący rynek rosyjski twierdzą, że sankcje już doprowadziły do spadku kursu rubla o prawie 8 proc. od początku roku, ponadto Bank Centralny Rosji musiał wydać prawie 30 mld dol. na ograniczenie spadku. Wreszcie Międzynarodowy Fundusz Walutowy oblicza ucieczkę kapitału z Rosji na prawie 100 mld dol. w bieżącym roku.

Mimo to nie widać, by Władimir Putin zmienił swoją politykę w stosunku do Ukrainy. Patrząc chłodno na rozwój wydarzeń, można twierdzić, że tragedię z zestrzeleniem boeinga 777 Kreml mógł wykorzystać do złagodzenia napięcia: Putin mógł wytłumaczyć, że wskutek potwornego błędu zginęli niewinni i że separatyści posunęli się za daleko, więc Rosja nie może ich dalej popierać. Jednak rosyjski prezydent stał się już więźniem własnej retoryki – skoro od razu za tragedię winą obarczył władze w Kijowie, trudno mu teraz zmienić zdanie.

Sankcje nie przynoszą szybkich rezultatów z trzech względów. Po pierwsze, udział Rosji w gospodarce światowej w ogóle jest bardzo niewielki; w sumie Rosja, niby mocarstwowa, to zaledwie 3 proc. światowego PKB.

Po drugie, sektor energetyczny – w którym powiązania ze światem są większe – leży w zasadzie poza nałożonymi sankcjami. Tu znacznie trudniej odciąć się od Rosji, gdyż Europa nie tylko potrzebuje rosyjskich surowców, ale również ma znaczny udział w ich wydobyciu i transporcie. Na przykład dwa zachodnie giganty BP i Exxon Mobile są partnerami Rosnieftu, a przedsiębiorstwa niemieckie, holenderskie i brytyjskie utopiły przecież niemałe środki w budowie Nord Streamu. Machnięcie ręką na takie inwestycje jest po prostu niewyobrażalne.

Po trzecie wreszcie, historia dotąd stosowanych sankcji wobec innych państw na świecie – na przykład wobec RPA za apartheid czy wobec Iranu za jego program atomowy – dowodzi, że trzeba całych lat, by sankcje przyniosły rezultat. Tymczasem i politykom, i opinii zachodniej, i samej Ukrainie zależy na prędkich efektach.

Jednak pesymizm nie jest całkowicie uzasadniony. Eksperci zwracają uwagę, że w otoczeniu Putina są oligarchowie, którzy zarabiają głównie na rynku wewnętrznym, ale i tacy, których biznes i życie osobiste są silniej powiązane z Zachodem. Interesy tych grup są rozbieżne i może między nimi dojść do niesnasek.

Po drugie i ważniejsze, Putin i jego Rosja przegrała propagandowo i wizerunkowo na Zachodzie. Świadczą o tym najpełniej badania opinii publicznej w Niemczech. Niemcy jeszcze przed trzema miesiącami byli ostrożnie nastawieni do sankcji, a dziś, według badań, większość je popiera i to nawet gdyby miały one zaszkodzić niemieckiej gospodarce.

Rosjanie są dziś upojeni „odzyskaniem” Krymu, biją Putinowi brawo i nie oglądają się wcale na stosunki z Zachodem. „Nie to nie” – zdają się mówić. Ale à la longue Rosja nie może żyć w atmosferze oblężonej twierdzy i z tak zszarganą opinią w świecie. To Rosja, dla swego rozwoju i modernizacji, potrzebuje Europy i Ameryki, a nie odwrotnie. W samej Rosji, dziś tak Putina popierającej, powstaną siły, które to zrozumieją.